A. Alberts & H.J. Friedericy, schrijvers

 

 

 

 

Haagse Courant, 10 februari 1962

 

H.J. Friedericy TWEE NIEUWE BOEKEN OVER ‘EENS’ Rini Carpentier Alting

 

H.J. Friedericy en Rini Carpentier Alting

 

  Reeds in vorige kronieken, waarin romans werden besproken, in het voormalige Nederlands-Indië spelend, werd erop gewezen dat er in de enkele jaren na het afbreken van ons contact met Indonesië, meer over die wondere tropenwereld is geschreven, dan men aan literaire produkties kan opnoemen over de drie eeuwen dat Nederland nauw met het gindse land en de gindse volkeren was verbonden. De oorzaak tot deze “literaire produktie-achteraf” moet naar mijn overtuiging allereerst worden gezocht in een gevoel van heimwee van auteurs die zich hun jeugd herinneren en wederkerig bij hun lezers herinneringen aan tempo doeloeh, aan “die goede oude tijd” oproepen.

  Een tweetal nieuwe boeken kunnen aan de serie romans over “ons oude Indië” worden toegevoegd; één van een auteur, die reeds een paar voortreffelijke romans en novellen over het onderwerp heeft geschreven, één van een nieuwelinge in de letteren die met dit verhaal haar debuut maakt.

 

Ben van Eysselsteijn

 

  H. J.  F r i e d e r i c y  behoeft bij ons lezerspubliek niet meer te worden ingeleid. Hij heeft zich met zijn boeiende roman “De laatste generaal” en met zijn beide bundels “Vorsten, vissers en boeren” en “De Raadsman”, - een op Celebes spelend oeuvre - een eigen lezerspubliek weten te veroveren. Zijn werk verscheen te Amsterdam bij Em. Querido's Uitgeversmaatschappij N.V.
  Het nieuwe boek van Friedericy, eveneens bij Querido uitgekomen, draagt de titel “D e  e e r s t e  E t a p p e” en vertelt in streng chronologische volgorde het leven van een jonge Hollander, zojuist uit Leiden gekomen en op de boot gezet. Wij lezen over zijn aankomst in Insulinde, zijn vertrek naar de plaats van zijn bestemming en zijn loopbaan in dat onmetelijke land met zijn eenzame buitengewesten. Dit chronologische, dat nergens romantiserend wordt onderbroken geeft aan het werk iets nuchters: de lezer heeft het gevoel dat hij een oude briefwisseling doorkijkt, of liever: de eenzijdige correspondentie van de schrijver enerzijds, want de antwoorden uit patria ontbreken.
  Literair gezien is “De eerste Etappe” dan ook meer een historisch document uit tempo doeloeh geworden dan een herschepping van beleefde werkelijkheid in de vorm en naar de wetten van de roman of de novelle.
  Voor hen, die aan dat leven van eens, van vóór de wereldoorlog, deel hebben gehad, hetzij actief daarbij betrokken, hetzij passief omdat zij ginds hun kinderen of broers of zusters hadden, is “De eerste Etappe” dan ook een relaas van menselijke ervaring, die zeker zal boeien. Maar ik waag het te betwijfelen of een zo uitgesproken biografisch getinte correspondentie, waarin geen zweem van vertelling, van plot, van afgerond verhaal tot ons komt, het gróte lezerspubliek wel zal weten te grijpen.
  Friedericy's oeuvre bevat veel autobiografische elementen, maar deze werden in zijn vorige boeken steeds gedragen door het herscheppend vermogen van de auteur, die daarmee zijn onderwerp uittilde boven de sfeer van het al te persoonlijke en het omvormde van de alledaagse werkelijkheid naar die andere realiteit: die van de roman, die daarbij eigen eisen stelt. In “De eerste Etappe" is dat niet geschied. Ik kan mij niet onttrekken aan de indruk dat men Friedericy zijn eigen leven hoort verhalen en hoewel ik het relaas geboeid ten einde las, voelde ik toch onafgebroken dat dit boek niet op het niveau van zijn vorige werken staat.
  In ieder geval bezit het twee positieve waarden: als onopgesmukt relaas van het leven van de Hollandse bestuursambtenaar van toen én . . . als waarheidsgetrouw beeld van de vaak goede, opbouwende en menselijke contacten tussen Oost en West, waarover men nu niet meer wenst te horen, noch in bepaalde Indonesische, noch in bepaalde Europese kringen . . .

 

R i n i  C a r p e n t i e r  A l t i n g*  is een debutante. Haar bij H.P. Leopolds Uitgeversmaatschappij N.V. te Den Haag verschenen verhaal “V e r d r o o m d  S e i z o en”, draagt er alle sporen van, doch zeker niet in negatieve zin. De argeloosheid, de liefde en overgave waarmee het hoek is geschreven, zijn van een bijzondere bekoring; het jonge en prille maakt juist de verdienste van haar vertelling uit. Geen ogenblik heeft de schrijfster zich afgevraagd wat de tegenwoordige generatie “doet” en wat “en vogue” is; zij weidt uit over landschap en natuur, zij is beschrijvend tot in details, zij roept sfeer op, allereerst door milieuschildering, waarmee zij de mens (de jonge mens, het meisje) nauw verweeft; sfeer is zelfs een der voornaamste elementen in haar kunst en blijkt in “Verdroomd Seizoen” dan ook onmisbaar.
  De eenheid, de ongespleten, nog ongerepte staat der natuur, die droomwereld van de jeugd, die bij het ouder en bewuster worden bevlekt en geschonden blijkt, bepaalt de hoofdfiguur in haar boek.
  Rini Carpentier Alting is waarlijk niet de enige, die zich op het verdroomd seizoen van haar jeugd bezint en inspireert. Zij schrijft vanuit een kern, die vele (en grote!) auteurs vóór haar heeft gedreven en die wel altijd een machtige inspiratiebron zal blijken.
  De grote vraag bij dit debuut is of de schrijfster met het bewust worden van het verdroomde in het seizoen, waarmee zij haar verhaal :op werkelijk aangrijpende wijze afsluit,alles wat zij te zeggen had heeft uitgeschreven. Die mogelijkheid bestaat, maar er zijn elementen in het boek die er op wijzen dat Rini Carpentier Alting een schrijfster is. De scheppende momenten in “Verdroomd Seizoen” zijn veelvuldig, de conceptie van het (uiterst dichterlijke) verhaal is sterk, het autobiografische afgeremd en gezien door de ogen van een schrijfster die in haar werk kinderlijkheid en wijsheid wist te verenigen, zonder ook maar een ogenblik aan de “klinische blik” en het dorre, hyperintellctuele van haar generatie deel te hebben. Er schuilt persoonlijkheid, er steekt “iets-eigens” in “Verdroomd Seizoen”, dat goede hoop geeft op later werk. En zo dit het geval mocht zijn zullen we van Rini Carpentier Alting veel kunnen verwachten en zij zal daarbij haar eigen wegen vinden, waarschijnlijk andere dan die der “sexual-maniëristen", die Aar van de Werfhorst eens de “psycho-analyteratoren” van onze tijd heeft genoemd.

 

  “Verdroomd seizoen” is een goed en boeiend boek, fascinerend van sfeer en suggestief geschreven, dat zijn plaats onder de romans over Insulinde met ere inneemt.

 

Ben van Eysselsteijn    

 


 

* Noot hj: Rini Carpentier Alting-Neuberger (1921-2003). Publicaties:
- Rini Carpentier Alting - Verdroomd seizoen. - Den Haag : H.P. Leopolds Uitgeversmij., cop. 1961. - 142 p.
Flaptekst:
Dromen zijn niet altijd zwevend en vaag. Soms zijn zij kristalhelder en is het alsof de beelden in hun zwijgende en navrante duidelijkheid ons iets bijzonders te zeggen hebben, iets dat geldt voor alle tijden. Zo is het verdroomd jeugdseizoen van Rini Carpentier Alting: een reeks momentopnamen van een leven dat voorbij schijnt en nochtans elke generatie weer terugkomt. De wijze waarop de schrijfster deze momentopnamen heeft gemaakt is meesterlijk, nochtans treft ons het meest haar zelfbeheersing om niet uit te weiden, niet te verklaren, niet ‘intellectueel’ te worden.
We zien het leven van een Hollands meisje, in Indië geboren en getogen, aan onze voeten liggen als een in een meer verzonken tempel, kinderlijk eenvoudig en nochtans oud en wijs, puur en onvernietigbaar.
Het boek eindigt als de film ‘Les quatre cents coups’: abrupt in dat absurde moment waarin alle dromen ontwaken tot werkelijkheid. De enig mogelijke en volmaakte afsluiting van dit wonderlijke boek. Een droom? Zelden las ik een stuk aangrijpender natuurlijkheid!
Vincent Mahieu

 

Carpentier Alting vertaalde uit het Engels:
- Een koele augustuswind / John O'Hara. - Laren : Luitingh, 1976. - 295 p. - (Vert. van: The Ewings. - 1972). - Herdruk: Utrecht : Bruna, cop. 1992. - (Reeks: Zwarte beertjes ; 2461)
- De bezeten macht / E. Anthony. - Laren : Luitingh, 1976. - 299 p. - (Vert. van: The occupying power. - 1973)

 

Zie ook: Rini Carpentier-Alting - Aan de deur wordt niet gekocht! ; Rob Nieuwenhuys - Oost-Indische spiegel ;



 

Laatste wijziging: 09.06.2015