"De vergaderzaal" van A. Alberts eindelijk verschenen
Een schitterend boek
door PAUL VAN 'T VEER
Alberts nieuwe boek "De vergaderzaal" is opgedragen aan Geert van Oorschot, "de geduldigste en lankmoedigste, kortom de Griseldus onder de uitgevers". Achter die opdracht gaat de lange worsteling om "De vergaderzaal" schuil. Een worsteling van de uitgever die dit boek al zo vaak had aangekondigd, dat veel mensen het voor verschenen hielden.
Maar hoewel Geert Griseldus van Oorschot onze sympathie verdient, is zijn worsteling van geen betekenis tegenover de worsteling van de schrijver met zijn stof. Vele jaren geleden is het eerste hoofdstuk van deze kleine roman - niet meer dan 78 pagina's - in De Gids verschenen. Daarna bleef Alberts niet stilzitten. Hij schreef ettelijke boeken over historische onderwerpen, waaronder een pil als "De huzaren van Castricum". Maar het was voor de Alberts-liefhebber toch niet de ware Alberts, de schrijver van de twee boeken die hem meer dan twintig jaar geleden plotseling tot zo'n unieke figuur in onze schrijverswereld maakten: "De eilanden" van 1952 en "De bomen" van 1953
Bij die boeken sluit Alberts nu weer aan. De kloof van twintig jaar is overbrugd. Het is trouwens duidelijk dat de kloof ook alleen maar voor ons, zijn lezers, moet hebben bestaan. Hij zelf moet al die tijd met dit boek zijn beziggeweest, anders lijkt het mij niet mogelijk dat hij intussen zoveel ander historisch en journalistiek werk kon produceren als romancier zonder zijn "eigen stijl" te verliezen.
Eigen stijl
"De vergaderzaal" is Alberts eigen stijl en zo ooit, dan is hier de stijl de hele schrijver. De titel is voor wie Alberts kent al veelzeggend: "De" vergaderzaal, na "de" bomen en "de" eilanden. Het is niet het onbepaalde van symbolische bomen en eilanden zonder meer en niet het bepaalde van Het Eiland Madoera, waar de verhalen van "De eilanden" afspelen of van De bomen van Apeldoorn, waar Alberts zijn jeugd doorbracht. Tussen het bepaalde van een concrete omgeving met concrete mensen en het onbepaalde waar die mensen en hun omgeving toch nooit helemaal worden vastgelegd, spelen de boeken van Alberts zich af.
Ook "De vergaderzaal" is een verhaal over een concrete geschiedenis die toch door het weglaten van veel bijzonderheden iets onverklaarbaars en geheimzinnigs, ja, iets ontstellends houdt. De vergaderzaal is de plaats waar blijkbaar regelmatig directeuren van scheepvaartkantoren of iets soortgelijks bijeenkomen om hun betrekkingen te regelen. Ze zijn joviale concurrenten en achterdochtige bekenden. De secretaris van de associatie, of wat het dan ook is (een soort bedrijfschap) is serviel naar zijn werkgevers en grof tegen zijn ondergeschikten. Kortom, een gewoon deeltje van de zakenwereld. Met één ongewoon mens: meneer Dalem.
Hij is verwant aan de hoofdpersonen uit de verhalen van "De eilanden", eenzame mensen die maatschappelijk een bepaalde rol speelden (bestuursambtenaar waren bv) en dat vaak heel deugdelijk deden, maar altijd buitenstaander bleven. Ook meneer Dalem is een buitenstaander. Zijn nooit ophoudende verbazing over zijn eigen rol in de wereld voert hem tijdelijk over de drempel van het "normale" naar de wereld van de waanvoorstellingen.
Beladen met zijn hallucinaties die steeds op de bijeenkomsten in de vergaderzaal betrekking hebben, zwerft hij door de stad (Amsterdam is vaak herkenbaar) en ontmoet andere mensen. De wereld is niet vijandig. Het is niemands schuld dat dit allemaal met meneer Dalem gebeurt. De mensen zijn bijna allemaal juist nogal vriendelijk en behulpzaam.
Alleen past meneer Dalem (met mijn Indische vooroordelen moest ik wel eens denken aan het Indonesische woord "dalam": innerlijk of binnenkant) niet goed in deze wereld van vriendelijke mensen. Hij probeert het wel. Hij praat mee. Hij zoekt contact, maar het gaat niet. Hij is er en hij is toch afwezig.
Hoewel hij na een confrontatie met zijn verleden, blijkbaar weer over de drempel naar het "normale" weet terug te komen, zal die kleine maar beslissende afstand tussen meneer Dalem en de anderen altijd wel blijven bestaan.
Een volledig geslaagd boek. Een schitterend boek. Waard om er, woord voor woord wikkend en wegend, twintig jaar over te doen. En op te wachten.
A. Alberts: "De vergaderzaal", uitgave Van Oorschot, prijs ƒ12,90.
Laatste wijziging: 01.06.2015